پالایشگاه (Refinery)
نفت خام در پالایشگاه تصفیه شده و انواع فراورده‌های مورد نیاز از آن استخراج می‌شود.
یک پالایشگاه جدید و مجهز امروزی از واحدهای مختلفی تشکیل شده است. نفت‌خام واردشده به‌پالایشگاه ابتدا در برج تقطیر در فشار جوّ، با استفاده از روش تقطیر به تعدادی فراورده میانی و اصلی‌شامل گاز، نفتای سبک، نفتای سنگین، نفت سفید، گازوئیل و باقیمانده سنگین‌تر تبدیل می‌شود که این محصولات خود در واحدهای دیگر تصفیه شده و به صورت فراورده‌های نهایی جهت عرضه به بازارآماده می‌گردد.
در ادامه واحدهای اصلی پالایشگاه و عملیاتی که در هر یک از آنها صورت می‌گیرد، به اختصارتوضیح داده شده است.
«نفتای سبک»، «نفتای سنگین»، «نفت سفید»، «گازوئیل»، «باقیمانده سنگین‌تر». این محصولات بعداًو در واحدهای دیگر به این شرح تصفیه و تبدیل می‌شود و به‌صورت فراورده‌های نهایی با مشخصات‌مورد نیاز به بازار عرضه می‌شود:
1- گازهای حاصله از برج تقطیر و گازهایی که در نتیجه فعل و انفعالات شیمیایی در سایردستگاه های پالایش به‌دست می‌آید، در واحد تولید «گاز مایع»، تبدیل به گاز مایع (مخلوط پروپان وبوتان) می‌شود که به عنوان یک فراورده اصلی به مصرف سوخت و یا تولید محصولات پتروشیمی‌می‌رسد.
2- نفتای سنگین حاصله پس از عبور از دستگاه تصفیه ناخالص که ناخالصی های گوگرد، نیتروژن،اکسیژن و غیره آن را به کمک «کاتالیست» و در زیر فشار هیدروژن تصفیه می‌کند، با محصول نفتای‌حاصله از دستگاه «هیدروکراکینگ» مخلوط شده و به دستگاه «تبدیل کاتالیستی» ارسال می‌شود. در آنجابا کمک کاتالیست پلاتین و در شرایط مخصوصی از فشار و درجه حرارت، برخی از هیدروکربورهای موجود تغییر شکل می‌دهد و به هیدروکربورهای دارای خاصیت آرام‌سوزی بهتر (عدد اکتان بالا)،تبدیل می‌شود. به این ترتیب بنزین موتور مرغوب به دست می‌آید. در بعضی از پالایشگاه های قدیمی‌تراین عمل به کمک دستگاه تبدیل حرارتی انجام می‌شود و بنزین حاصله از آن، نسبتاً ناپایدار است.
3- برش نفت سفید پس از یک مرحله پالایش مواد دودزا و ترکیبات گوگرد بدبوی آن تصفیه و به‌بازار عرضه می‌شود. برش گازوئیل نیز در برخی از موارد از دستگاه تصفیه کاتالیستی عبور می‌کند وناخالصیهای گوگردی آن با کمک کاتالیست و در مجاورت فشار هیدروژن تصفیه می‌شود.
4- باقیمانده سنگین‌تر به برج تقطیر در خلاء وارد و در آنجا به تعدادی از فراورده‌های میانی مانند«گازوئیل»، «نفت سیاه موم‌دار»، «روغن موتور خام»، «ماده اولیه قیرسازی» و «خوراک دستگاه گرانروی»تبدیل می‌شود. محصول گازوئیل به همراه محصول گازوئیل حاصله از برج تقطیر در جوّ، پس از عبور ازمرحله تصفیه گوگرد به صورت محصول نهایی درمی‌آید.
5- نفت سیاه موم‌دار حاصله از این مرحله تقطیر می‌تواند به عنوان خوراک واحد «هیدروکراکینگ»(دستگاه ایزوماکس) مورد استفاده قرار گیرد و یا به دستگاه کاتالیتیک کراکر، هدایت می‌شود. این‌محصول در دستگاه آیزوماکس به کمک کاتالیست و گاز هیدروژن و در فشار و درجه حرارت بسیار زیادشکسته شده و به محصولات سبک‌تر تبدیل می‌شود. بسته به نوع کاتالیست و شرایط عملیاتی می‌توان‌از این مرحله پالایش، مقدار زیادی بنزین و یا مقدار بسیاری محصولات میان‌تقطیر شامل نفت سفید ونفت‌گاز، به‌دست آورد. کلیه محصولات حاصله از این واحد، عاری از هر گونه ناخالصی بوده و کاملاًپایدار است. به این دلیل، نفت سفید حاصله از آن را می‌توان به عنوان سوخت جت مورد استفاده قرارداد.
6- در دستگاه «کاتالیتیک کراکر»، نفت سیاه موم‌دار به کمک کاتالیست و درجه حرارت زیاد، شکسته‌شده و به محصولات سبک‌تر نظیر بنزین و سوخت کوره سبک تبدیل می‌شود.
7- روغن موتور خام به عنوان خوراک کارخانه روغن‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در اینکارخانه پس از تصفیه و جداسازی هیدروکربورهای حلقوی، مواد موم‌دار و مواد کدرکننده ناپایدار که‌توسط مراحل مختلف پالایش انجام می‌شود، از این برش نفتی محصول میانی «روغن موتور پایه»به‌دست می‌آید. این محصولات پس از اختلاط و استخراج، با مواد افزودنی مختلف جهت حصول‌کیفیت دلخواه به‌عنوان روغن موتور به بازار عرضه می‌شود.
8- بوتیلن (هیدروکربن اشباع‌شده) تولیدشده در دستگاه تبدیل حرارتی و واحد کاتالیتیک کراکر،همراه با ایزوبوتان به‌دست‌آمده از گازهای مختلف، وارد «دستگاه الکیلاسیون» می‌شود و در آنجا تحت‌شرایط خاص عملیاتی و با کمک کاتالیست اسید سولفوریک، با یکدیگر ترکیب و به «ایزواکتان» یا «بنزین‌هواپیما» تبدیل می‌شود.
9- قسمتی از ته‌مانده برج تقطیر در خلاء وارد دستگاه کاهش گرانروی می‌شود. در این دستگاه به‌کمک حرارت، بخشی از ملکول های هیدروکربور سنگین آن شکسته و باعث به‌دست‌آمدن محصول بادرجه گرانروی (ویسکوسیته) پایین‌تری می‌شود و سوخت کوره مرغوب با کیفیت مورد نظر تهیه‌می‌شود.
10- قسمتی دیگر از ته‌مانده برج تقطیر در خلاء به عنوان خوراک اولیه به دستگاه قیرسازی وارد و درآنجا به کمک حرارت و یا اکسیداسیون، مواد سبک آن جدا و باقیمانده پس از طی مراحل تکمیلی به‌انواع قیر مورد نیاز تبدیل می‌شود.
لطفا نظراتتونو برام ارسال کنید:saeidi.polyeng@yahoo.com
saeidi.polyeng@gmail.com